Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), Birinci Dünya Savaşı yıllarında “mermi şoku” İkinci Dünya Savaşı sonrasında ise “mücadele yorgunluğu” gibi isimlerle adlandırılıyordu.
Ancak zamanla sadece savaş mağdurlarında ortaya çıkan bir ruhsal bozukluk olmadığı, tüm insanlarda; doğal afet, ciddi bir kaza, terör eylemi, patlama, kavga, saldırı, taciz, tecavüz, aile içi şiddet gibi travmatik bir yaşantı sonucu ortaya çıkabilecek ruhsal bir hastalık olduğu anlaşıldı.
Burada örnekleri verilen travmatik olaylar kişinin kendisinin veya şahit olduğu başka bir kişinin hayatını tehdit eden, korkunç, çoğu zaman olağan dışı, beklenmedik, kişiyi dehşete düşüren, çaresiz bırakan ve aşırı derecede tehlike arz eden durumlar olarak karşımıza çıkar.
İnsan hayatta kendisini üzüntü ve sıkıntıya sokacak birçok durum ile karşılaşabilir. Ancak karşı karşıya geldiği bu sıkıntı verici durumların çoğu kişide bir travma etkisi meydana getirmez.
Bununla birlikte karşılaşılan durum beklenmedik bir şekilde meydana gelmiş, kişiyi dehşete düşürmüş, çaresiz bırakmış, kişiyi ya da bir yakınını yaralanma veya ölüm tehlikesi ile baş başa bırakmışsa, büyük bir olasılıkla kişide ruhsal travma yaratır.
Bu gibi ruhsal travmalar neticesinde karşı karşıya kalınan en sık rahatsızlık ise travma sonrası stres bozukluğu ve depresyon olarak kendini gösterir. Şimdi gelin TSSB nedir, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini beraberce inceleyelim.
Düş'ün Psikoloji olarak TSSB başta olma üzere birçok alanda psikolojik destek, terapi ve test hizmeti veriyoruz. Hizmetlerimizden faydalanmak için https://www.dusunpsikoloji.com/ sayfasını ziyaret edebilirsiniz.
Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri, genel olarak travma sonrası kâbuslar, uykusuzluk, irkilmeler, ruhsal travmayı hatırlatan durumlardan rahatsızlık duyma ve kaçınma olarak sıralanabilir. Bu belirtiler bir ay içinde kendiliğinden düzelebildiği gibi bazı kişilerde aylar ve hatta yıllar boyu sürebilir. TSSB belirtileri genellikle şu başlıklar altında kategorilendirilir:
Travmatik olayın geri dönüşü, tekrarlanan istemsiz anılar ya da rüyalar şeklinde ortaya çıkabilir. Travmatik durumu tekrar yaşamak o kadar gerçekçi olabilir ki, kişi travmatik deneyimi yeniden yaşadığını ya da gözlerinin önünde gördüğünü hisseder.
Travmatik olayın hatırlatıcılarından kaçınmak; üzücü anıları tetikleyebilecek kişilerden, mekânlardan, etkinliklerden, nesnelerden ve durumlardan kaçınmayı içerebilir. Kişi, travmatik olayı hatırlamaktan veya düşünmekten sürekli kaçınmaya çalışır. Bu şekilde meydana gelen olaylar veya bu konuda nasıl hissettikleri hakkında konuşmayı reddedebilirler.
Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişi; olayın nedeni ya da sonuçları hakkında kendisini veya başkasını suçlamaya giden çarpık düşüncelere sahip olabilir.
Travmatik olayın önemli yönlerini hatırlayamayabilir, sürekli devam eden korku, dehşet, öfke, suçluluk ve utanç duygularını yoğun olarak yaşayabilirler. Önceden zevk alınan faaliyetlerle çok daha az ilgilenebilir, kendisini diğer insanlardan kopmuş veya yabancılaşmış hissedebilirler.
Uyarılma ve tepkisel belirtiler arasında yoğun olarak sinirlilik ve öfke patlamaları yer alabilir. Bununla birlikte pervasızca hareket etmek, kendine zarar verecek şekilde davranmak, olmayacak şeylere şaşırmak, bir şeye konsantre olmakta güçlük çekmek ve uyku sorunları baş gösterebilir.
Travmatik bir olaya maruz kalan çoğu kişi, travmatik durumu takip eden günlerde yukarıda açıklanan belirtilere benzer semptomlar yaşar. Bununla birlikte bir kişiye TSSB teşhisi konması için bu belirtilerin en az bir ay sürmesi ve kişinin sosyal hayatında önemli sıkıntı ve sorunlara neden olması beklenir.
Travma sonrası stres bozukluğu klinik bir sendrom olarak bilimsel literatürde önemli bir yer tutar. TSSB, olağan dışı yaşantıların dışında ruhsal travma yaratan bir durumun etkisi ile oluşur.
Travma sonrası stres bozukluğu rahatsızlığında bu sendromu ortaya çıkaran stres, birinci tip travma ya da ikinci tip travma olarak karşımıza çıkabilir.
Kısaca değinecek olursak birinci tip travma; fiziksel şiddet, tecavüze uğramak, doğal afet, endüstriyel kazalar, kavga, saldırı, terör eylemi gibi beklenmeyen, kısa süreli ve tekrar etmeyen bir travmatik olaydır.
İkinci tip travma ise daha ağır seyreder ve çocukluk yıllarında sürekli olarak fiziksel taciz, fiziksel ya da psikolojik şiddet gibi travmatik olaylar zincirine maruz kalma sonucunda ortaya çıkar.
Kendinizde veya yakınlarınızda TSSB belirtilerinden şüpheleniyor iseniz ücretsiz ön tanı ve psikolojik danışmanlık için lütfen Düş'ün Psikoloji Merkezi ile irtibata geçiniz.
Travma sonrası stres bozukluğu semptomları ruhsal travmanın yaşandığı sonraki bir ay içinde kendisini gösterebilir. Bununla birlikte hastalık belirtileri bazen travmatik olaydan aylar hatta yıllar sonrasına kadar ortaya çıkmayabilir.
Ancak belirtiler ruhsal travmatik durum olup bittikten aylar/yıllar sonra başlayabilir. Hastada TSSB belirtileri gözlemlendikten sonra bir ay içinde kendiliğinden düzelme ve iyileşme görülebilir. Bununla birlikte bazı hastalar aylar ve hatta yıllar boyunca bu rahatsızlıkla mücadele etmek zorunda kalabilirler.
Travma sonrası stres bozukluğu; savaş, fiziksel işkence, tecavüz, tecrit kampları gibi ağır travmatik durumların, doğrudan bireye yönelik olaylardan kaynaklandığı durumlarda daha uzun sürebilir.
Travma sonrası stres bozukluğu; çocukluk yıllarında sürekli olarak fiziksel taciz, fiziksel ya da psikolojik şiddet gibi ikinci tip travma durumlarında da daha uzun sürer ve birinci tip travmalara göre tedavisi zorlaşır.
İkinci tip travmalar sıklıkla madde kullanımı, ruh hali bozuklukları, yeme bozuklukları, panik bozukluklar, depresyon, anksiyete, kişilik gelişimi ile ilgili ruhsal bozuklukları beraberinde getirir ve daha karmaşık bir hal alır.
TSSB, hastalar üzerinde asla tedavi edilemeyecek bir rahatsızlıkmış gibi bir his uyandırabilir ama tedavi edilebilir bir ruhsal bozukluk olarak karşımıza çıkar. Travma sonrası stres bozukluğu tedavisi, hastanın yaşamı üzerinde kontrol duygusunu yeniden kazanmasına yardımcı olur. Birincil tedavi yöntemi psikoterapi yöntemidir.
Ancak TSSB ilaçları da tedavi sürecinde etkin rol oynar. TSSB tedavisinde uygulanan bazı psikoterapi yöntemleri şunlardır:
Bilişsel davranışçı terapi yöntemi ile hastanın takılıp kaldığı düşünce kalıplarını tanımasına ve daha iyi anlamasına yardımcı olunur. Bu terapi yöntemi ile birlikte çoğunlukla hastaya TSSB ilaçları da başlanır.
Bu tedavi yönteminde hastanın korkuları ile güvenli bir şekilde yüzleşmesine yarımcı olunur. Hastaya korkuları ile başa çıkabilmesi adım adım öğretilmeye çalışılır. Maruz bırakma terapisi, geçmişe dönüşler ve kâbuslar için özellikle yararlı olabilir. TSSB için maruz bırakma tedavisi sıklıkla bilişsel davranışçı terapi ile birlikte uygulanır.
EMDR, hastadaki travmatik anıları işlemeyi ve bu anılara hastanın verdiği tepkileri değiştirmek için bir dizi rehberli göz hareketiyle uygulanan tedavi yöntemi olarak karşımıza çıkar.
Travma sonrası stres bozukluğu tedavisinde; hasta tedaviye alınmadan önce hastanın o anki yaşantısı, aile geçmişi, travmatik deneyimlerinin geçmişi, alkol ve uyuşturucu kullanımı, depresyon ve TSSB semptomlarının şiddeti hakkında bilgi alınarak TSSB ölçeği uygulanır.
İlk klinik görüşme genelde acil sorunlar, bunların günlük yaşama etkileri, hastanın semptomlarla baş etme yolları üzerine odaklanır. Tedavinin bitiminde ya da tekrarında kullanılmak üzere klinik değerlendirme için tekrar TSSB ölçeği uygulanır.
TSSB testi ruhsal travma sonrasında meydana gelen olumsuz bilişleri ortaya koymak ve değerlendirmek için klinisyenler tarafından uygulanan ölçeklerdir.
Bununla birlikte ruhsal travmalara bağlı sorunların ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) rahatsızlığının değerlendirilmesinde, uzman psikologlar çeşitli görüşme teknikleri de kullanılırlar.
Her insan hayatının belirli bir döneminde travmatik bir olay ile karşı karşıya gelir. Bu beklenen bir durum olarak karşımıza çıkar. Genellikle travma belirtileri belli bir süre sonra kendiliğinden azalır ya da tedavi ile hasta günlük rutinine döner.
Ancak ortadan kalkmayan travma sonrası stres bozukluğu rahatsızlığı tedavi edilmediği takdirde kronikleşir; kişinin iş yaşamını, aile ve sosyal hayatını çekilmez bir hale bürüyebilir ve hatta yaşam boyu sürebilir.
Ergenlik Dönemi genel olarak karakter oluşumu olarak tabir edilse de kişi bu dönemde depresyona girebilir aşırı ...
Bireysel Terapi Nedir? Birçok sebepten ötürü insan psikolojisinin bozulması mümkündür. Çocukluktan ...
Çocuk Terapisi Nedir? Çocuklar son derece hassas bireylerdir. Bulundukları yaş grubu etkisi ile yaşadıkları ...
Pandemi süreçlerinin insan psikolojisine olumsuz etkisi fazladır. Bu vesileyle başlattığımız “Sosyal İzolasyon-Sağlıklı Psikoloji ” projesiyle bireysel psikolojinin güçlendirilmesini amaçlıyoruz.
Dünyanın hemen hemen her yerinde etkisini artırarak devam eden Covid-19 salgınının en kritik etkisi insan psikolojisine olmuştur. Küreselleşen dünyada alışılagelmiş toplu yaşam döngüsü bir anda yerini sosyal izolasyona bırakmıştır. Bu süreçte en sağlıklı çözüm bireysel ve toplumsal psikolojinin maximumda tutulma gerekliliğidir. Ölüm oranının oldukça düşük olduğu bu pandemik felaketin psikolojik açıdan en az hasarla atlatılabilmesi adına Düşün Psikoloji olarak kendi uzmanlık alanımızda üzerimize düşen sorumluluk gereği bütün gücümüzle çalışıyoruz. Bu vesileyle başlattığımız “Sosyal İzolasyon-Sağlıklı Psikoloji ” projesiyle bireysel psikolojinin güçlendirilmesini amaçlamaktayız.
TÜRKÇE